شکستگی دنده ها یکی از دردناک ترین آسیب های قفسه سینه محسوب می شود. برخلاف برخی استخوان های دیگر، دنده ها نمی توانند گچ گرفته شوند و معمولاً درمان آن ها با استراحت، دارو و تمرینات توان بخشی دنبال می شود. در این میان، فیزیوتراپی برای شکستگی دنده نقش کلیدی در تسریع روند بهبودی، کاهش درد و بازگرداندن عملکرد تنفسی ایفا می کند. بی توجهی به توان بخشی پس از شکستگی دنده می تواند منجر به خشکی عضلات بین دنده ای، محدود شدن حرکات قفسه سینه، و حتی اختلالات تنفسی شود. در این مقاله ابتدا با علائم شکستگی دنده آشنا می شویم و سپس به تأثیرات فوق العاده فیزیوتراپی در این نوع آسیب می پردازیم.
شکستن دنده چه علائمی دارد؟
شکستگی دنده معمولاً در اثر ضربه مستقیم (مانند تصادف، افتادن، یا برخورد شدید) یا در مواردی، فشار مکرر (مثل سرفه شدید یا ورزش های سنگین) رخ می دهد.
علائم رایج شکستگی دنده عبارتند از:
- درد شدید در ناحیه قفسه سینه، به ویژه هنگام نفس عمیق، عطسه یا سرفه
- درد با لمس یا فشار روی دنده شکسته
- تنگی نفس یا دشواری در تنفس عمیق
- صدا دادن دنده هنگام حرکت (در شکستگی های شدید)
- کبودی یا تورم روی قفسه سینه
در صورتی که بیش از یک دنده شکسته شده باشد یا دنده به ریه آسیب زده باشد، علائم خطرناک تری مانند تنگی نفس شدید، کبودی اطراف دهان یا کاهش سطح هوشیاری ممکن است ظاهر شود.
تاثیرات فیزیوتراپی برای شکستگی دنده
فیزیوتراپی برای شکستگی دنده به عنوان بخشی از پروتکل درمان شکستگی دنده، به ترمیم سریع تر و جلوگیری از عوارض ثانویه کمک می کند. برخلاف تصور رایج که فیزیوتراپی در منزل تهران یا کلینیک تنها برای اندام های حرکتی است، در آسیب های قفسه سینه نیز تمرینات خاص تنفسی و حرکتی می توانند تأثیرات عمیقی داشته باشند.
در ادامه با مهم ترین مزایای فیزیوتراپی برای شکستگی دنده آشنا می شویم:
کاهش درد و التهاب
یکی از نخستین اهداف فیزیوتراپی، کاهش درد و التهاب موضعی در اطراف دنده آسیب دیده است. تکنیک های غیردارویی برای تسکین درد عبارتند از:
- استفاده از کمپرس گرم یا سرد به صورت کنترل شده
- تحریک الکتریکی (TENS) برای کاهش پیام های درد عصبی
- تمرینات تنفسی کنترل شده برای کاهش فشار روی محل شکستگی
- آموزش وضعیت های صحیح خواب و نشستن برای کاهش فشار به ناحیه
این اقدامات به بیمار کمک می کنند تا بدون مصرف بیش از حد مسکن ها، روند بهبود طبیعی تری را طی کند.
بهبود عملکرد تنفسی
پس از شکستگی دنده، تنفس عمیق دردناک شده و بیمار ناخودآگاه نفس های کم عمق می کشد. این موضوع خطر التهاب ریه و ذات الریه (پنومونی) را افزایش می دهد.
فیزیوتراپی برای شکستگی دنده با استفاده از تمرینات تنفسی تخصصی، مانع از افت عملکرد ریوی می شود:
- تمرینات تنفس شکمی و دیافراگمی
- استفاده از دستگاه اسپیرومتر انگیزشی (Incentive Spirometer)
- آموزش کنترل سرفه و جلوگیری از تجمع ترشحات ریوی
تنفس صحیح، کلید پیشگیری از عوارض ریوی و بازگشت عملکرد طبیعی قفسه سینه است.
افزایش دامنه حرکتی
درد، تورم و بی تحرکی منجر به کاهش انعطاف پذیری قفسه سینه و عضلات مرتبط می شود. فیزیوتراپیست با برنامه ای تدریجی، دامنه حرکتی را بازیابی می کند.
تمرینات افزایش دامنه حرکتی شامل عبارتند از:
- حرکات کششی قفسه سینه
- باز و بسته کردن بازوها همراه با تنفس عمیق
- حرکات چرخشی تنه برای بهبود انعطاف دنده ها
این تمرینات معمولاً بدون درد انجام شده و به تدریج پیشرفته تر می شوند.
تقویت عضلات
ضعف عضلات سینه، کتف و شکم بعد از بی تحرکی طولانی مدت یا درد مداوم، کاملاً طبیعی است. بازسازی این عضلات برای حفظ ثبات قفسه سینه و پیشگیری از آسیب های بعدی ضروری است.
روش های تقویت عضله شامل موارد زیر است:
- تمرینات ایزومتریک ملایم
- تقویت عضلات بین دنده ای و دیافراگم
- استفاده از باند کشی یا وزنه سبک با نظر فیزیوتراپیست
تمرینات تقویتی باید پس از کاهش التهاب اولیه آغاز شوند.
خدمات ما: فیزیوتراپی سکته مغزی در منزل
پیشگیری از عوارض
در صورت عدم توان بخشی صحیح، شکستگی دنده می تواند منجر به عوارض زیر شود:
- خشکی قفسه سینه و کاهش ظرفیت تنفسی
- ذات الریه به دلیل تجمع ترشحات
- وضعیت نادرست بدن و شانه ها
- درد مزمن بین دنده ای یا نورالژی
فیزیوتراپی برای شکستگی دنده مؤثر از این عوارض جلوگیری کرده و فرد را به زندگی روزمره بازمی گرداند.
تکنیک های فیزیوتراپی برای شکستگی دنده
درمان موفق شکستگی دنده تنها به استراحت محدود نمی شود. تکنیک های فیزیوتراپی نقش کلیدی در بهبود تنفس، کاهش درد، بازسازی دامنه حرکتی و تقویت عضلات ایفا می کنند. این تکنیک ها باید با دقت، برنامه ریزی و زیر نظر فیزیوتراپیست اجرا شوند تا از هرگونه آسیب ثانویه جلوگیری شود. در ادامه به رایج ترین و مؤثرترین روش هایی که برای بازتوانی شکستگی دنده استفاده می شود می پردازیم:
تمرینات تنفسی
تمرینات تنفسی پایه اصلی فیزیوتراپی شکستگی دنده هستند. با توجه به اینکه بیماران تمایل به تنفس سطحی دارند، این تمرینات به افزایش عمق تنفس و جلوگیری از عوارض ریوی کمک می کنند.
نمونه تمرینات:
- تنفس دیافراگمی: دراز کشیدن به پشت و دم عمیق از طریق بینی، همراه با انبساط شکم
- تنفس با مقاومت: استفاده از دستگاه اسپیرومتر انگیزشی برای تحریک ریه ها
- تنفس با بازوهای باز: باز کردن دست ها در حین دم و بستن آن ها با بازدم
این تمرینات باید چندین بار در روز تکرار شوند تا ظرفیت ریوی حفظ شود.
خدمات ما: فیزیوتراپی دیسک گردن در منزل
تمرینات کششی
کشش عضلات قفسه سینه، شانه و پشت برای جلوگیری از خشکی مفاصل و بازگشت دامنه حرکتی بسیار ضروری است.
برخی تمرینات مفید:
- کشش دیواره سینه با دست روی دیوار: در حال ایستاده، با چرخش ملایم تنه
- بالا بردن بازوها با دم عمیق: همراه با کشش نرم عضلات بین دنده ای
- چرخش تنه روی صندلی: با حفظ ثبات لگن و چرخش آرام قسمت فوقانی بدن
این حرکات باید بدون درد شدید و با تکرار کنترل شده انجام شوند.
تمرینات تقویتی با فیزیوتراپی برای شکستگی دنده
در مرحله ی بعد از بهبود اولیه و کاهش درد، باید روی بازسازی قدرت عضلانی تمرکز شود. عضلات درگیر شامل دیافراگم، عضلات بین دنده ای، شکمی و عضلات شانه هستند.
روش های پیشنهادی عبارتند از:
- تمرینات ایزومتریک برای عضلات شکم و سینه
- استفاده از باندهای کشی سبک برای تقویت شانه ها
- حرکات بالا آوردن بازوها با وزنه سبک یا بطری آب
شروع تمرینات تقویتی باید با مجوز فیزیوتراپیست انجام شود و به تدریج شدت آن افزایش یابد.
درمان دستی با فیزیوتراپی برای شکستگی دنده
فیزیوتراپیست ها گاهی از تکنیک های درمان دستی برای تسریع روند بهبودی استفاده می کنند. این روش ها با هدف آزادسازی تنش عضلانی، بهبود جریان خون، و کاهش درد انجام می شوند.
شامل موارد زیر است:
- ماساژ بافت نرم اطراف دنده ها و عضلات سینه ای
- تحریک ملایم مفاصل ستون فقرات پشتی و قفسه سینه
- درای نیدلینگ (در موارد مزمن و با درد ماندگار)
- تکنیک های موبیلیزیشن برای قفسه سینه
درمان دستی تنها توسط افراد آموزش دیده مجاز است و برای بیمارانی که محدودیت حرکتی یا درد مزمن دارند بسیار مفید خواهد بود.
خدمات ما: فیزیوتراپی دیسک کمر در منزل
جمع بندی فیزیوتراپی برای شکستگی دنده
شکستگی دنده گرچه درمان پذیر است، اما بدون فیزیوتراپی هدفمند و اصولی، بیمار با عوارضی چون درد مزمن، تنگی نفس، ضعف عضلات و خشکی قفسه سینه مواجه می شود.
فیزیوتراپی برای شکستگی دنده شامل تمرینات تنفسی، کششی، تقویتی و درمان های دستی است که باید مرحله به مرحله، با توجه به شرایط بیمار و نظر متخصص اجرا شوند. بازگشت به زندگی عادی و تنفس بدون درد، تنها با همراهی این فرآیند ممکن است.
سوالات متداول در مورد فیزیوتراپی برای شکستگی دنده
- چند روز پس از شکستگی دنده می توان فیزیوتراپی را شروع کرد؟
معمولاً بعد از گذشت ۳ تا ۵ روز و کاهش درد حاد، می توان تمرینات تنفسی را آغاز کرد. سایر تمرینات با تشخیص فیزیوتراپیست شروع می شوند. - آیا فیزیوتراپی باعث درد بیشتر نمی شود؟
خیر. تمرینات به صورت تدریجی و کنترل شده انجام می شوند. در صورت بروز درد شدید، تمرین متوقف شده و روش اصلاح می شود. - آیا همه بیماران به تمرینات تقویتی نیاز دارند؟
بله، به ویژه افرادی که مدت طولانی بی تحرک بوده اند یا ضعف عضلانی دارند. - استفاده از اسپیرومتر چقدر مؤثر است؟
بسیار مؤثر. این دستگاه به تمرین ریه و جلوگیری از عوارض تنفسی کمک می کند و استفاده منظم از آن توصیه می شود. - آیا درمان دستی برای همه بیماران مجاز است؟
درمان دستی برای برخی بیماران با شرایط خاص (مثلاً پوکی استخوان شدید یا جراحی اخیر) توصیه نمی شود و باید با نظر متخصص انجام شود.
اینجانب علیرضا کیوان داریان با کد نظام پزشکی: ف-4037 مولف پنج کتاب و نویسنده ده ها مقاله در مطبوعات کشور ، روزنامه نگار، کارشناس برنامه های صداوسیما، فیزیوتراپیست اسبق فدراسیون شمشیربازی، مشاور توسعه سلامتی و مدرس دوره های آموزشی وزارت امور خارجه، محقق شرکت های سازنده تجهیزات فیزیوتراپی،پس از ۲۴ سال تجربه کلینیکی و بالینی در بخش های فیزیوتراپی، آی سی یو و سی سی یو بیمارستان های مختلف تهران و سال ها تجربه به عنوان مسئول فنی فیزیوتراپی درمانگاه زعفرانیه و کار در دیگر کلینیک های تخصصی و همکاری باتیم های مطرح ورزشی و گذراندن دوره های ویژه درمان های دستی ستون فقرات و اندامهای تحتانی و فوقانی، الکتروتراپی و اگزر سایز تراپی نزد اساتید صاحب نام داخل و خارج از کشور و تهیه مدرن ترین دستگاه های فیزیوتراپی و کلینیک مطابق بالاترین استانداردهای پزشکی جهان، کلینیک تخصصی فیزیوتراپی کیوان را در تهرانسر دایر کردم.
